Zjawisko adaptacji a przemoc domowa
Przemoc domowa to złożone zjawisko, które wywołuje u ofiar różne mechanizmy obronne, z których najważniejszym jest adaptacja. To proces, w którym osoba doświadczająca przemocy stara się przetrwać, dostosowując swoje zachowanie do oczekiwań sprawcy. Ofiary często przyjmują strategię unikania konfliktów i minimalizowania własnych potrzeb, aby zmniejszyć ryzyko eskalacji przemocy. Jest to forma psychicznego przystosowania, mająca na celu zachowanie zdrowia psychicznego w ekstremalnych warunkach, jednak długoterminowo może prowadzić do utrwalenia przemocy.
Adaptacja jest również sposobem na przetrwanie emocjonalne. Ofiary uczą się rozpoznawać nastroje sprawcy, przewidywać jego reakcje i dostosowywać swoje zachowanie tak, aby unikać wywoływania gniewu. Wiele z nich zaczyna także internalizować narracje sprawcy, przyjmując, że ich cierpienie jest uzasadnione lub że nie mają innego wyjścia. Ten stan psychiczny jest formą przetrwania, ale jednocześnie pułapką, która może prowadzić do dalszego pogrążenia się w roli ofiary.
Bycie ofiarą przemocy domowej jest faktem wynikającym z doświadczenia przemocy fizycznej, psychicznej lub ekonomicznej. Wejście w rolę ofiary natomiast jest psychologicznym procesem, w którym osoba zaczyna identyfikować się z narzuconą jej przez sprawcę pozycją. W tej roli ofiara często przejmuje na siebie winę za sytuację, co utrudnia jej podjęcie decyzji o wyjściu z przemocowego związku.
W roli ofiary osoba nie tylko doświadcza przemocy, ale także internalizuje ją jako element swojej tożsamości. W rezultacie traci wiarę w możliwość zmiany swojej sytuacji, co z kolei wzmacnia sprawcę i pozwala mu na kontynuowanie swoich działań. Ta dynamika może prowadzić do stanu, w którym ofiara jest przekonana, że nie ma innej opcji niż pozostanie w związku przemocowym, co jeszcze bardziej pogłębia jej izolację i bezsilność.
Adaptacja, chociaż jest mechanizmem obronnym, w dłuższym okresie może prowadzić do poważnych konsekwencji. Przede wszystkim ofiara przemocy zaczyna zaniedbywać swoje potrzeby, co może prowadzić do pogorszenia stanu psychicznego, fizycznego, a także do izolacji społecznej. Wzmacnianie roli ofiary przez ciągłe dostosowywanie się do wymagań sprawcy może skutkować utratą poczucia własnej wartości i wiary w możliwość zmiany.
Długotrwałe przystosowywanie się do przemocy może także prowadzić do trwałych zmian w sposobie myślenia i odczuwania. Ofiara zaczyna postrzegać przemoc jako normę, a swoje cierpienie jako nieuniknioną część życia. W skrajnych przypadkach może dojść do tzw. syndromu sztokholmskiego, gdzie ofiara zaczyna odczuwać przywiązanie do sprawcy i bronić go przed działaniami zewnętrznymi.
Proces wychodzenia z roli ofiary i przełamywania cyklu przemocy jest niezwykle trudny, ale nie niemożliwy. Wymaga wsparcia zewnętrznego, zarówno psychologicznego, jak i prawnego. Kluczowym elementem jest uświadomienie ofierze, że przemoc, której doświadcza, nie jest jej winą, oraz że ma prawo do życia wolnego od przemocy. Terapia może pomóc w odbudowaniu poczucia własnej wartości i w podjęciu kroków ku niezależności.
Wsparcie bliskich oraz profesjonalistów odgrywa tu kluczową rolę. Ofiary przemocy potrzebują wsparcia w uzyskaniu schronienia, pomocy prawnej i psychologicznej, a także w zrozumieniu, że istnieją alternatywy dla życia w strachu. Niezbędne jest również edukowanie społeczeństwa na temat mechanizmów przemocy domowej, aby ofiary mogły szybciej otrzymać potrzebną pomoc.
Źródło: Paulina Pawlak, Adaptacja do przemocy, „Niebieska Linia” 2024, nr 1.
Ostatnie wpisy
Magdalena Messer
Copywriterka. Sed ut perspiciatis unde omnis iste natus error sit voluptatem accusantium doloremque laudantium, totam rem aperiam, eaque ipsa quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae
Stowarzyszenie Pactum
ul. Mickiewicza 38, 74-400 Dębno
tel. 502 455 394
tel. 789 423 892
e-mail: biuro@stowarzyszeniepactum.pl
Zadanie współfinansowane ze środków Województwa Zachodniopomorskiego